Η εφηβεία είναι μια ηλικία, η οποία μπορεί να ανατρέψει τον εγκατεστημένο τρόπο επικοινωνίας με τα παιδιά. Οι γονείς βλέπουν « ξαφνικά » τα παιδιά τους να αλλάζουν, να μιλούν απότομα, να κρύβουν πράγματα, να έχουν έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις και να « ξεχνούν » τις υποχρεώσεις τους. Οι νέες αυτές συμπεριφορές των παιδιών δυσκολεύουν τους γονείς και οδηγούν συχνά σε συγκρούσεις. 

-    Πώς μπορούμε να επικοινωνούμε με τους εφήβους χωρίς να συγκρουόμαστε;
-    Με ποιον τρόπο «ακούν» καλύτερα αυτό που προσπαθούμε να τους πούμε; 
Και φυσικά το μεγάλο ερώτημα, 
-    Με ποιον τρόπο τους ακούμε για να μας μιλούν;

Οι έφηβοι πολλές φορές βιώνουν την καθημερινότητά τους έντονα και την μεταφέρουν αντιστοίχως στο σπίτι. Ένας κακός βαθμός, ένας τσακωμός με ένα συμμαθητή εκτονώνονται στους γονείς μέσα από μια ασήμαντη αφορμή, όπως για παράδειγμα η άπλυτη αγαπημένη φόρμα για την προπόνηση. Είναι σημαντικό στην ένταση των εφήβων, οι γονείς να μην απαντούν με ένταση και να διατηρούν τον δικό τους τόνο χαμηλά. Πίσω από τις εκρήξεις των εφήβων με ασήμαντες αφορμές βρίσκονται σημαντικοί προβληματισμοί, τους οποίους μπορούν να εμπιστευτούν στους γονείς όταν τους αισθάνονται συστηματικά παρόντες στην καθημερινότητά τους. 
Κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού ή του βραδινού γεύματος ρωτήστε πώς ήταν η μέρα τους, ρωτήστε για τους/τις καθηγητές/-τριες, τους/τις φίλους/-ες, προσπαθήστε να γνωρίσετε τον κόσμο τους, μοιραστείτε πληροφορίες και από τη δική σας καθημερινότητα μαζί τους. 

Σε αυτή την ηλικία οι γονείς ανησυχούν για την πρόοδο στο σχολείο, για τους φίλους και για όλα αυτά που δεν «ελέγχουν» πια, όπως συνέβαινε λίγα χρόνια πριν. Έχουν ανάγκη να μιλήσουν με τα παιδιά τους, αλλά συχνά δυσκολεύονται, καθώς θεωρούν πως δε θα ακούσουν αυτό που θέλουν να τους πουν, μιας και τα παιδιά σε αυτή την ηλικία γίνονται καχύποπτα και νομίζουν πως οι ενήλικες προσπαθούν είτε να εισβάλουν στη ζωή τους, είτε να τα ελέγξουν. Προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια καλή και ευχάριστη συνθήκη, όπως ένα απόγευμα χωρίς εξωσχολικές δραστηριότητες και καθίστε μαζί μιλώντας ειλικρινά, χωρίς να κρίνετε, αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά τους και διακόψτε ευγενικά τη συζήτηση όταν διαπιστώσετε πως δεν θέλουν να σας μιλήσουν περισσότερο.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι γονείς αποεξιδανικεύονται, αμφισβητούνται ακόμη και ακυρώνονται, με αποτέλεσμα τα παιδιά να απομακρύνονται από αυτούς και να χάνουν τη θέση του «φωτεινού παντογνώστη» που είχαν προηγουμένως. Οι φίλοι/-ες γίνονται το κέντρο του κόσμου τους και οι γονείς προσπαθούν πίσω από την κλειστή πόρτα του δωματίου των παιδιών να καταλάβουν τι συμβαίνει. Είναι ιδιαιτέρως βοηθητικό να είστε διαθέσιμοι όταν τα παιδιά σας αναζητούν, να τα ακούτε χωρίς να γίνεστε επικριτικοί και να είστε απολύτως συγκεντρωμένοι και αφοσιωμένοι σε αυτό που θέλουν να σας πουν. Προσπαθήστε να μη δίνετε γρήγορες απαντήσεις στα ερωτήματά τους, καθώς αυτό τους κάνει να αισθάνονται «μικροί» και τους θυμώνει, αντιθέτως, αναγνωρίζοντας αυτό που τους συμβαίνει και ενισχύοντάς τους να βρουν οι ίδιοι τη λύση, δημιουργείτε έναν «ουδέτερο» χώρο, μέσα στον οποίο αισθάνονται ασφαλείς να σας μιλήσουν. 

    Η επικοινωνία με τους εφήβους είναι γεμάτη αντιφάσεις και παραδοξότητες τις οποίες οφείλουμε ως ενήλικες να τις αντέξουμε, να τις κατανοήσουμε και να προσπαθήσουμε να χτίσουμε γέφυρες, ακόμη και όταν η απόσταση δείχνει αγεφύρωτη. 

Ενδεικτική βιβλιογραφία 

Αντέλ Φείμπερ & Ιλέιν Μάζλις. (2017). Πώς να μιλάτε στους εφήβους ώστε να σας ακούν και πώς να τους ακούτε ώστε να σας μιλούν. Εκδόσεις Πατάκη.
Marty, F. (2006). L’adolescence dans l’histoire de la psychanalyse. L’Évolution Psychiatrique, 71(2), 247–258. https://doi.org/10.1016/j.evopsy.2006.02.006
Winnicott, D. W. (1994). Talking to parents. Addison-Wesley.

Ελίνα Καρδαρά 
Ψυχολόγος, PhD
Ψυχοπαιδαγωγικό Τμήμα 
Γυμνάσιο-Λύκειο