Σχέση Ομιλίας και Ανάπτυξης Γραπτού Λόγου
Τα παιδιά μαθαίνουν να επεξεργάζονται τις φωνολογικές αναπαραστάσεις των λέξεων σε προφορικό επίπεδο και να ολοκληρώνουν τον σωστό αρθρωτικό προγραμματισμό για τους διαφορετικούς ήχους της γλώσσας, εφόσον αναπτύσσουν ένα σύστημα επεξεργασίας της ομιλίας (Stackhouse and Wells, 1997). Το σύστημα αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης και την πορεία εξέλιξης του γραπτού λόγου:
Σχήμα 1: Σχέση ομιλίας και ανάπτυξης γραπτού λόγου, Stackhouse and Wells (1997)
Η φωνολογική επίγνωση είναι μία γνώση που τα παιδιά αναπτύσσουν στην προσχολική ηλικία και συνεχίζουν να αναπτύσσουν παράλληλα με την κατάκτηση του γραπτού λόγου στην πρώτη σχολική ηλικία. Μέσα από τη γνώση αυτή, μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να εντοπίζουν και να χειρίζονται τις συλλαβές και τους ήχους της ομιλίας τους σε προφορικό επίπεδο.
Τα παιδιά που κάνουν λάθη στην ομιλία τους συνήθως εμφανίζουν μία αδυναμία ή ένα έλλειμμα κατά την πορεία εξέλιξης της αναγνωστικής τους ικανότητας. Επομένως, είναι σημαντικό να παρατηρούμε στην προσχολική ηλικία πώς τα παιδιά οργανώνουν και αναπτύσσουν τους ήχους της ομιλίας καθώς αλληλεπιδρούν μαζί μας σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις.
Βασικές Οδηγίες για τη Δημιουργία Ποιοτικών Καθημερινών Αλληλεπιδράσεων
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι οι ικανότητες γλωσσικής έκφρασης των παιδιών επηρεάζουν τη μαθησιακή και κοινωνική τους εξέλιξη (Wright and Wood, 2006), είναι αναγκαίο όλοι εμείς που αλληλεπιδρούμε μαζί τους να αφουγκραζόμαστε τι βοηθάει πραγματικά στην ανάπτυξη της λεκτικής τους επικοινωνίας.
Τα παιδιά μαθαίνουν να οργανώνουν τον λόγο και την ομιλία τους μέσα από τις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις όπως αυτές διαμορφώνονται σε κατάλληλες επικοινωνιακές και γλωσσικές συνθήκες στο οικογενειακό και σχολικό τους περιβάλλον. Οι παρακάτω στρατηγικές αλληλεπίδρασης και γλωσσικής ενίσχυσης εφαρμόζονται με βάση τις ανάγκες και την καθημερινότητα του κάθε παιδιού. Επομένως, συνιστάται:
-Να διατηρούμε την απαραίτητη βλεμματική επαφή με το παιδί μας τη στιγμή που του λέμε ή μας λέει κάτι.
-Να υπενθυμίζουμε στο παιδί μας ότι έχουμε χρόνο να το ακούσουμε και ότι δεν χρειάζεται να βιαζόμαστε.
-Να δίνουμε στο παιδί μας χρόνο για πρωτοβουλία και ολοκλήρωση της σκέψης του.
-Να αφήνουμε λίγα δευτερόλεπτα πριν απαντήσουμε στο παιδί μας σε ό,τι μας ρωτάει.
-Να δείχνουμε ότι σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε στο παιδί μας.
-Να διατηρούμε έναν σταθερό ρυθμό ομιλίας.
-Να χρησιμοποιούμε στον λόγο μας ολοκληρωμένες προτάσεις σε γραμματικό και συντακτικό επίπεδο, πάντοτε με βάση την ηλικία του παιδιού.
-Να αποφεύγουμε να κάνουμε πολλές ερωτήσεις.
-Να παρατηρούμε το παιδί μας όταν του ζητάμε να κάνει κάτι, να περιμένουμε για λίγα δευτερόλεπτα και να ακούμε τι θέλει να μας πει.
-Να δίνουμε περισσότερη έμφαση στο τι λέει το παιδί μας και όχι στο πώς το λέει.
-Να αποφεύγουμε να διακόπτουμε το παιδί μας όταν κάνει κάποιο λάθος στην καθημερινή του ομιλία.
-Να ακούμε τις λέξεις/φράσεις που κάνει λάθος το παιδί μας και να τις χρησιμοποιούμε στον δικό μας λόγο με τη σωστή τους δομή.
-Να επιβραβεύουμε το παιδί μας περιγράφοντας αυτό που καταφέρνει για πρώτη φορά να κάνει ή/και να πει.
-Να χρησιμοποιούμε το αλληλεπιδραστικό παιχνίδι στην καθημερινή ρουτίνα του παιδιού μας. Δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα παίζουμε μαζί του για περίπου 10 έως και 15 λεπτά.
- Προσέχουμε ο χώρος που θα επιλέξουμε να έχει απόλυτη ησυχία.
- Αφήνουμε το παιδί μας να διαλέξει το παιχνίδι.
- Καθόμαστε απέναντι στο παιδί μας έτσι ώστε να έχουμε την κατάλληλη βλεμματική επαφή μαζί του.
- Διατηρούμε την κατάλληλη και ολοκληρωτική προσοχή στο παιδί μας συμμετέχοντας κι εμείς στο παιχνίδι!
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να μάθουμε να ακολουθούμε τον ρυθμό γλωσσικής εξέλιξης των παιδιών μας έτσι ώστε να απαντάμε καθημερινώς με αγάπη και αφοσίωση στις πραγματικές τους ανάγκες.
Βιβλιογραφία
Stackhouse, J., & Wells, B. (1997). Children’s Speech and Literacy Difficulties: A Psycholinguistic Framework. London: Whurr Publishers Ltd
Wright. J. A., & Wood. J. (2006). Supporting language and literacy in the early years: interdisciplinary training. In M. J. Snowling, & J. Stackhouse (Eds.), A Practitioner’s Handbook: Dyslexia, Speech and Language (2nd ed., pp. 302-319). London and Philadelphia: Whurr Publisher
Ράνια Κωνσταντάτου
Λογοπεδικός, MSc., ΜRCSLT
Ψυχοπαιδαγωγικό Τμήμα
Διαμαντίδειο
Νηπιαγωγείο - Παιδικός Σταθμός
